Home Top Ad

SAI SUAL

Share:
             Sai hi khawmuala cheng thin ran/ramsa zingah chuan a lian ber awm e. Tin, a fingin a pianzia pawh a mak bik hle a. Ran ke pali nei zinga khup pali nei awm chhun leh ril tawi ber a ni a, mihringte ang maia țap ve thei nia sawi a ni bawk. Hmakhawsang atang daih tawh khan sai hi indona mualah an lo hmang țangkai tawh thin a, hmelmate chil hlumtu atan te, rêsawn phurtu leh kawng thianfaitu atante an lo hmang thin a. Mahse, tunlaiah chuan ennawm atan leh hnathawk tura chhawr an ni tlangpui a, tin, sai ngho hi damdawi atan a tha hle niin an sawi bawk.

Sai-ngho a sumdawng pawh khawvel ram tinah an awm awm e. Kenya ramah chuan a ruka sumdawng ho hnen ațanga an man Sai ngho leh Samak ki, ton 100 aia rit chu an President Uhuru Kenyatta chuan Nairobi National Park ah sai leh samak humhalh anih zel theih nan a hal bawk a ni. Chinese-ho hian sai thling atangin damdawi man tô tak tak an siam thin bawk a, a bikin mipa damdawi atan an siam nasa em em a ni.

Tin, khawvela coffee man tô tak, Black Ivory coffee an tih chu sai ek atanga an siam a ni ve tlat mai. Thailand-rama an sai vulh țhenkhat chu bean an eitir a, an ek atang chuan Black Ivory coffee chu an siam a, a man pawh kg khatah $1,100 lai a ni hem mai. Black Ivory hi khawvel pum puiah Resort pali ah siamchhuah ani a, Thailand leh Maldives-ah hmun thum mipui in theih turin an siam a. Sai pumpui khan coffee bean a awm proteinte kha a lo chiah tawih a, protein a tam leh a kha nasa deuh a, a in tawhte chuan pangpar zu thlum rim leh chocolate rim a nam vang vangin an hriat bakah bawnghnute, berries leh badam ang maiin atui niin an hre ve tlat.

A to bik em em chhan nia an sawi chu, Golden Triangle Asian Elephant Foundation, Thailand hian nikhatah kg 50 bak an siam thei lova, a supply hi a limit em avangin kg khat pawh $ 1,100 a ni a, Coffee no khat hi $ 50 ang hu a ni tlat. Tin, chung sai te chuan Thai Arabica coffee beans chauh an ei thin a ni.

Sai hi ramsa thunun nuam tak annih rualin ramsa annihna a lang leh nge nge thin. Circus ennawma an hman thin sai te hian an pute an that ve fo mai. Kum 1916 lai khan, Asia sai pakhat Mary chuan Sparks World Famous Shows circus ah a thiamthilte a show ve thin a. September ni 11, khan hotel a hnathawk mipakhat Red Eldridge-a chu Mary enkawltu assistant trainer atan circus ho chuan an ruai a. Tichuan, a trainer chuan Mary chu Sep 12 ah Kingsport, Tennessee hmun ah inbual tur leh thil intir turin a hruai a.

Mary dawnfawh ei dawn lai tak chuan a trainer chuan a bengah tiang zum takin a va hawlh a, chutah, Mary chu a thin arim thut mai a, nawn chuan a vial a, leiah paih thlu tawp a, a lûah a rah sak a, chung lamah ft. 10 vela sangin a vawrh leh a, a chil zui nek a, Mary chuan a trainer chu a sawp hlum ta der mai a ni. Mahse, Mary chu an tihlum mai phal lo va. 

Circus an neihna ah Mary chu an hruai zel a; mahse, Mary chuan mipui lawm a hlawh chhuak zo tawh tak tak tlat lo. Mary tel vena show reng rengah chuan tumahin an en ngam tawh lova, en lo turin mipuite chu an inhriattir zawk a. Chutiang a lo nih takah chuan, Sawrkar thuneitu lamin tihlum turin an hriattir hila a. Tin, an sumdawnna chhe zel tur chu circus neitu pa Charlie Sparks chuan ngaingam lovin Mary chu tihhlum a tum ta a. 

1916 kumah vek chuan, rail in Mary chu Erwin, Tennessee ah lak a ni a, Clinchfield Rail-road ah chuan mipui 2500 hmaah chuan Crane-in Mary nghawngah khai a, mahse, Mary chu Ton 5 zeta rit anih avangin a hrui chuan a dawl lova an khaina hrui chu a bung a, a tla ta a, a tlakna lamah a ruhte a tliak a, a vawihnihna atan an khai leh a, hrui chuan Mary chu an khai hlum ta a ni. (Sai khaihlum chanchin in hriat phah leh ta...hehe)

Odisha Sun Times Bureau in a tarlan danin, Kum 2013 ațanga 2016 hunchhung hian Odisha ah Sai in mihring 213 a sawisak hlum tawh thu Environment, forest leh Climate change minister Anil Madhav Dave chuan a tarlang a. India ramchhung ringawtah hian saiin kumkhat chhunga mihring a sawisak hlum hi an tlem lo hle awm e.

Hma lai deuh khan, Eastern India ah sai sual ten mihring an bei a, mi panga an rap hlum a, a hnu lawkah mi pali an ching hlum leh bawk a, a hnuhnung zawkte phei chu an rap hrual na viau a, a rapthlak hle a ni.

Tin, Kum 2007 July thla khan, Cachar phai leh Mizoram inrina, Cachar ramchhunga an Sai chhawr pakhat chuan a pû a phin hrep mai a. Thichhawngin damdawi inah an in dah lut a. Chutia pawi a khawih takah chuan a thlunna khaidiat a tal chat a, ramhnuai lamah a rawl bo ta daih mai a ni.

Sai hian ransa dangte ang bawkin hur hun bik an nei ve thin a, chutianga an hur hun a lo thlen chuan an bek bawr, beng sir deuh atangin tui a rawn hnam thin a, chutiang huna chhawr emaw, hna thawh tir emaw an nih chuan thunun an harin an sual duh a, an hel duhin, mihring an ngaithei lo hle thin niin sai chanchin inti hre deuh chuan an sawi thin.

Chu sai pawh chu a pa a ni a, a nu a beisei a nih an ring a, a nu, a kawppui tur a awm chuan a lungawi leh theih mai beiseiin a awmna ramhnuaiah chuan a nu an chhuah ve ta a. Mahse an beisei hauh lohin a pa zawk chuan a nu chu a kaihruai ta hlauh mai a, an pahnih chuan pawi an khawih ta zel mai a ni.

A pa zawkin atih ang apiang chu a nu pawh chuan a ti ve ta zel a, a pa-in mihring chenna In a țhiah chuan a țhiah pui zel mai a ni. Pawi an khawih dawn reng rengin a pa zawk chuan a khawih hmasa chat thin a, chutah a nu zawk chu a che zui ve ta chauh thin niin an sawi. Cachar phaizawl leilet enkawltu tam berte chuan leilet phaizawl hmunrem laiah daprap In pahih pathum te neiin an hnathawhna leilet an chenchilh mai thin a, chutiang chuan khua tihtham meuh siloh-in inhlat tak takin phai leilet hmuah an cheng thin a. Sai kawlh an hmachhawn hnuah chuan mut mu pawh an tuah ngam lova, an mangang em em mai a.

Chung Sai kawlh pahnih te chuan mihring chenna In te chu phin darhin an buh te an ei sak a, tar chak lo insaseng hman lo te chu an chil hlum bawk a, mipui an ralkhel a, chung sai kawlh te chu hnawh bo tumin a țhen phei chuan tualchher silaiin an kap bawk niin an sawi. Chutianga mihringin an beih ve
tak zel bawk si avang chuan an kawlh tawlh tawlh mai a, mihring an hmuh apiang an bei a, chutiang chuan Mizoram dep Cachar leilet phaiah khuan karkhat chhung vel an chetla a, mihring sawm vel an tihlum hman hial niin an sawi a ni.

Thailand-ram khi, kohduat nan, "Land of white elephant" an ti thin a, khawpui pawn, dai fem deuh leh bazar chhung vela sai kaih luh mai maite an ching riau a. Kum 2013 kum tir lam khan, Cabinburi hmun bazar chhunga an kaih kual thin sai patuai pakhat chuan bazar vela an thlai zawrh lai a suasam vak mai a, mipui a tithlabar hle a ni.

Kum 2013 fur lai khan, he sai patuai bawk hian rel station kianga primary school naupang chuanna motor chu a suasam a; naupang pahnih chu na takin an hliam nghe nghe a, fast-acting tranquilizer in an kap a, an thunun thei ta chauh a ni.

Myanmar rama Karen hnam-ho chuan private-in sai an nei thei a, Myanmar sawrkar sai tam tak hi Karen-ho sawih hmin vek a tih theih ang. Sai hi kum sawm vel a lo nih chuan bawng ang deuhin chhawr theih tura sawih a lo hun ve thin a. An sawih hmain sai rip tur thing lian pui pui, patling pawm tiat tiata lian chu an kit a. Chung thing chu tawng kua vela sei turin an tan leh a, in ban kan phun ang deuh hian kil li neiin leiah nghet takin an phun a. A tlangpuiin ban pali atanga ban pariat lai an phun thin. Chung ban an phun ho chu a ler lamah thingzai emaw, thing tlo tak tur uipum tiat vel rinawm tak takin, a nghet thei ang berin an vuakzawm leh a, tin, an sai sawih tur chu a talchhuah mai theihlohna turin chhung lam atangin thingzai emaw, thing chang tha, uipum tiat vel bawk chu an kilh khat tlat a. Chumi chhungah sai a luh huna a chhuah theih tawhlohna turin a hnung lamah kharna rinawm tak an siam leh bawk a.

Tichuan, an sai sawih tur chu thirkhaidiat valh siamin sai chal sawih hmin tawh pahnih emaw, sai pui nen emaw an veh ta thin a, a chang chuan nilengin an sai sawih tur chu an hual bet thin a. An man hnu chuan sai chal pahnih karcheh tirin, chu an sai-rip siamah chuan an nawr lut a, saipu ten feizum hmangin an lo vau reng bawk a. Tichuan, sai luh fel hnu chuan a hnung lamah a tawlhchhuah lohna turin thing an kawkalh hnan bur mai a ni. Tin, sai chu bawk thei miah lo tur leh țan khawh thei miah lo turin an hreng bet a. Chung lama a nawn a rawn vai theihloh nan a chungah thing rinawm fe fe an kawkalh bur bawk a.

An sawih țan ni chuan mipui sai en zamtu tur tam tak an sawm thin a, mipui an sawmte eitur chawhlui an buatsaih sak thin nghe nghe a, chu chuan, vanneihna a keng tel thin niin an ngai bawk a ni.

Tichuan, chu sai chu bawk thei lo leh a duh anga chesawn thei lo turin an hrawk tuar tuar a, amah enkawltu tur leh a pu tura an ruat bik chu a chungah a han chuang vel a, chu chu sai chuan a ngaithei lo hle a, thin thlak tumin a bei thin a, a nih loh leh a nawn chuan a chunga chuang chu phih thlak a tum thin a, chu tak chu chemin emaw, fei zumin emaw an lo sawh chawrh chawrh thin a, an thi hniang hnuang mai thin a ni. An hel nasat poh leh kut an tuar nasa ting mai ti ila a dik viau awm e.

Sai sawihtute chuan awmze nei tak leh kawnghmang nei takin sai chu an hau thin a, khaidiat leh hrui phelh dan te, hna thawh huna hmangchang leh rem hre tak ni turin an zirtir nasa thin hle. Sai chanchin hre deuhte sawi danin, sai hi an sawih laia an mutthluk chuan a pu te thusawi awmzia zawng zawng kha a theinghilh leh thin avangin kar khat chhung chu mu miah lo turin chhun-zan zawmin a sawihtute chu an in tlaivar chhawk zak zak thin. Sai chu a lo zal deuh hnu chuan a pute thu angin a awm mai thin a, hnathawka an chhawr hmain rei fe chu sai dangte hnathawh dan entawn turin hnathawhna hmunah an hruai thin a ni.

Kum 1991 khan Myanmar-ram, Mahamying forest huam chhunga an sai chhawr pakhat chu a hel tlat mai a. A helna chhan nia an sawi chu an chhawr nasat luat vang leh a share tur damdawi (Kani) a dawn ngailoh vang niin an sawi. Chu sai chu a fing hle a, sai dangin mei an hlauh em em laiin chu sai erawh chuan mei a hlau ve tlat lo. A hlaulo mai ni lovin a pute buk chu dapro hmangin a halsak nghe nghe nia sawi a ni. Mihring pariat lai nunna a laksak bakah mi pahnih chu ramtuileiloin khawpa nâin a sawisa nghe nghe a, kum 1992 Feb khan an tihlum ta a ni.

Ramsa leh ina kan ran vulh tam tak hi kan thuhnuaiah dahin tawkfang chu kan thunun thei fo thin. Amaherawhchu ramsa chu engtikah emaw a ramsa rilru a rawn irhchhuak leh fo thin. Tin, ramsa mai ni lo, mihringte pawh hi kan theih ai baka nawrkal kan nih tawh chuan helna kan chawk chhuak nge nge thin anih hi.




No comments