Sakei kah chanchin vel ka chhiar tawh tawh hi chuan tunhmaa Burma sipaia han țang ta; Pachhunga sakei kah chanchin an sawi kha ka rilruah a rawn lang thar leh tlat thin. Ka pa hian a chanchin tlem min hrilh ve thin a, a ngaihnawm ang reng viau mai.
Mizote hi sa kap thei tak leh pasaltha huaisente ngaisang tak hnam kan nih angin Mizoram chhung chauh ni lo; ram pawn lamah pawh kuthmui tak kan ni fo. Mizoram ah hian sakei chi hrang hrang a awm nual a, hlaiba, keipui, keivawm, kelral/
Sakei hi mihringte nen inlaichinna mak tak nei anga sawi a ni fo bawk.
Kan pi leh pu te chuan sakei hi keipui emaw, Sapui tiin an lam ber thin a, an kah hlum pawhin kahhlum ti lovin Bahthlûk tiin an sawi thin. Sakei hi sa zahawm, huhang nghah, sahmeltha leh zah ngaithei ni a sawi a ni a, Zohnahthlak zingah Tochhawng hnam te phei chuan "tuiliana min hruai kaitu" an ti a. Miin an lo bahthlûk pawhin tuibur an la țheh zel a ni. Mizo upa ten "sapui in thawm a neih a, amah a in lan chuan mi a seh ngailo" an ti a. Mi a seh dawn chuan a thawm hriat tur a awm hmasa ngai lo an ti bawk. Sakei hi pasaltha te chuan sakah nuam bera an sawi ani. Sa dang ang in a tlan chhe ve mai mai lova, mihring hma a han in lan te pawh sa dang angin a hreh lem lo va, sa dang ang lova a ngen deuh ngawl avangin an kah duhna laiah awlsam takin an kap thei niin upaten an sawi ani.
Kum 1950 chho vel khan Pachhunga chu Burma sipai țang turin Lungdar khua atang a chho va.(chutih lai chuan E. Lungdar a la awm hrang lo.) Hetih lai vel hian Mizoram atang Burma sipaia han țang an țhahnem hle a ni. Burmaram chhungah helpawl neuh neuh an awm reng a, state hrang hrangah patrolling an chhuak reng a ni. Pachhunga pawh chu 102 force, sipai huaisen zingah a hming lar hle a ni. Țum khat chu, Shan ram khaw tê pakhat awmna atanga chawhma kal velah hian an inkulh a. Chulai hmun chu ram ngaw tha tak a ni nghe nghe a. Thingkung chhura rual rual a ding ngir khup a, hruizik ilo hmeh sekrek a tam bakah, ramsa pawhin an la bawh hle a. Pachhunga chu an chawhmeh zawngtu berah an neih a.
Tlai khat chu Pachhunga chuan ramar kah a tum a, kawl pa pakhatin a zui ve chak em avangin chu kawl pa nen chuan an inzui chhuak ta poh a. An riah hmun a tanga hla vaklo an thlen chuan țiauphoah sakei hniak lian tak, la tharlam deuh hi an hmu a. Chu sakei hniak chu Pachhungan a han rap ve chhin a, a sipai pheikhawk pawh chu a thawl hal hal a ni an ti. Pachhunga chuan Sairal an tih ang chi hi ni ngeiin a hre ta a. Kawl pa lah chuan a hlau hle mai a, kir leh hial a rawt rum rum a. Nimahse Pachhunga chuan a pain,"Sakei hian a pawng atakin mihring an bei mai mai ngai lo," tia a hrilh țhin chu a hre reng a, kawl pa rawtna chu menah thlakin ramar riahna lam chu an pan zel tho va.
Ramar riahna chhaka thing tlu-kar atang chuan, khua nghah thim deuh phawt an tum a. Thing-kakah kawl pa chu a țhu a, Pachhunga chu a ler lam, kawr chunga thingkung dang kaka a invuak tanna hnaih teah a țhu ran bawk a. Khua a rawn tlai zel a, kawr dung leh a chheh vel chu a ngaw chhah a ni bawk a, a thim titih der mai. Chutia ngawi renga an țhut lai chuan an chhak mual chung atang hian patling aw tih hriat fahran hi a rawn nui thla ta uar uar mai a. Kawl pa chu a che ngam lo satliah a ni lova, a khur chhe der mai a ni. Pachhunga chuan ," tun ang tlai thim dawna ram palailenga rawn nui ta uar uar chu tu tak ni maw??? tiin a lo ngaichang reng a. Rei lo teah an țhutna thlang lam chu a ri deuh sun sun a, kawngțum pakhatah chuan sakei lian zet hi a rawn zuang thla thurh mai a. Pachhunga chuan "a luin arbawm a tiat e," a ti hial a ni. Chu sakei chuan anmahni hmu ve awm pawhin a awm lo va, kawngruh hlui chu muangchangin a zawh tlang ngurh ngurh a, kawr dung zuiin a kal bo ta a ni.
Kawl pa chuan a hlauh luat avangin a khur a khur mai a, chumi tlai chuan Pachhunga leh kawl pa chu ramar pawh kap lovin an haw ta a ni. He mi țuma an sakei hmuh chanchin hi kawlpa chuan an piaha Shan-ho hnenah hahip tak meuhvin a sawi a. Nimahse anni ho chuan makah an lo ngai tehchiam lo va, a chhan pawh helai ramah hian Kei-mi a awm țhin nia an sawi vang a ni. Chu kei-mi chuan Kel leh uite a la a, fur lai phei chuan a che huaisar hle a, mi in hnuaia vawk riak te hi a la nawlh nawlh zel țhin niin an sawi. An sawi zel danah chuan an chhaka hmaihang ho zinga nu pakhat chu kei-mi-ah a chang țhin niin an sawi bawk a ni.
Ni khat chu sipai hotu lu ten Pachhungate chu awmhmun sawna Namsam khua pana resawn lam turin thirhrui an rawn thawn a. Hemi țum hian Pachhunga leh a țhianpa Aivela pawh kal ve tura an tirhte zingah an tel nghe nghe a. Chumi ni chuan nilengin ruah a sur a, vangvat-saițial
Zan danga bengchheng viau țhin ho pawh kha, chumi zan chuan an ngawi duk hlawm a, tumahin țawng zai an rel lo. Zan dar riat vel a lo nih chuan an riahna chhak tlang atang chuan rawn nui thla uar uar ri an hria a. Pachhunga chuan sakei ani tih a hre reng a. Rei lo teah chuan an riahna rawhung chu sakei chuan a rawn vel ta thut thut mai a, kawr kama riak an nih avangin a thawm chu lian lutuk lo mah se, lei a han beng zet chu hlauh luat vanga mit chhing luite pawh an mu meng kar mai a ni. (Pachhunga sawidan chuan, tual chara tlangval ho inlungden siak dup dup nen hian a inang ber a, tin, lei a nghawr dup dup niin ka hre bawk a ti.)
Pachhunga chuan sihdet a chhun kual vel a, sakei chu a hmu ta ngei a, a awmna atanga in chhung dung chen awmah a uipuițhut lurh mai a, anmahni lam chu a rawn en doh doh mai a ni. Pachhunga chuan a silai chu zawi muangin a lekchhuak a, chu veleh sakei chu kawr kama lungpher chungah a perkai thauh va. Chutia a perkai lai tak chuan Pachhunga chuan a luah a kap a, sakei chu a let tawp mai ani. Sipai mu ho zawng zawng chu an vaiin an tho a, sakei thitur chalchang chu an thlir țhap mai a, chutih lai chuan sakei chu kawr tui lianah a leng thla hlauh mai a, tuiin a len bo ta daih mai a ni. Chumi zan chuan an țhu tlaivar titih a, zing an thawh chuan kawr kam deuhah hian diar pakhat, a uk rawng leh a duma ințial hi an chhar a, nimahse, ram palailenga chutiang chhar chu, kawlho puithuna thil tak a lo ni a, chu diar chu kut pawha khawih duh lovin hmawlhin kawrah an pir thlaa tuiin a lenbo ve ta a ni.
Tluang takin Namsam an thleng a, an kir leh lam hian, an inkulhna hmun an thlen hmaiin Shan khaw pakhatah (khaw tê) an chawl a. Chu mi khuaa cheng puakphur pahnih chuan tihian an lo hrilh a. "Hman deuh khan kan khuaah kan chhaka hmaihang ho an lo chhuk a, an khuaa nu pakhat a bo thu an rawn thlen a;mahse, khawchhiat ruahtui tam lai ani a, tuiin a la a nih an ring ber a ni awm e, a thawmhnaw inbel leh a diar khim rawng thlengin an sawi a, in awmna camp-ah pawh an kal thu min hrilh," an ti a. Mak an tiin an hlauthawng angreng viau a. Pachhunga phei chu zanah pawh a muhil thei mang lo va. Camp an thlen chuan hmaihangho thusawi leh, chu mibo nu diar khim rawng te, a bo ni leh Pachhunga sakei kah nite a lo inang zel mai a. Sipaiho chuan mak an ti hle a, Pachhunga sakei kah tak kha, Kei-mi niin an ring ta a ni.
Mizo thawnthu(Lalrua
No comments