Andy K Zarzoliana (KVLC)
Burma (Myanmar) ram, hmar thlang lamah chuan phaizawl zau tak "Kabaw phaikuam" an tih chu chhim ațang hmar lamah a thluang phei duai mai a. A vang lam mel sawm leh pathum zeta zau niin, a dung sei lam pawh mel za leh sawmnga zeta thui a ni a. Kabaw phaikuam hmun laili, tlema chhim lam hret, lamlianpui chhuah lamah chuan Mizo pi leh puten thlang an tlak dawna thurochhiah nena an lo phun Khampat Bungpui chu a ding thim khung mai a.
An thurochhiahah chuan hetiang hian an lo ti a:
"Ka phun bungpui duhai kan samna,
Mi khawih loh sa khawih loh tein;
Țhangin lian la,chungkhuanun hualin,
Ațang zarin piallei a deh tikah,
Luah leh nang e - Seifaten kan
vangkhua,"
tiin.
Chu Bungpui ziding sang tak mai chu Zofate chanchinah a pawimawh kumkhua a, Zofate chanchin chhuina kawnga chiang faka hriat theih hla ber a ni rih awm e. (Mi țhenkhat inti hre thuk deuh chuan Khampat Bungpui phuntu chu Luopuia Hmar niin an sawi mauh mai bawk!)
Khampat khua an sat
Hun a lo kal zel a, Kawlphaia Lushai (Mizo) chengte pawh an pung ve zel a. Kum 1950 a lo her chhuak a, Pu Thanghleia leh a thurualpuite chuan Mizo pi-pu'ten "Phunbung kan phunna vangkhua" tia an lo sawi kumkhua țhin Khampat chu cheimawi leh turin sorkarah phalna an dil a. Khampat bial awptu lalte nen kum 1952, Febuary 7-ah Khampat Bungpui leh Kulh hlui chu an tlawh ta a.
Mizo pi leh pute sulhnu hlui leh Bungpui hmel an han hmuh meuh chuan an ngaihtuahna a kal thui a, an lungte pawh a chhe rum rum hial a.
Bungpui chu a lo ropui ngiang mai a, âwm thleng vela sangah an han teh a, hlam sawmhnih leh pali vet laia lian a lo ni a. A kakpui chu a zar thui hle mai a, chhim leh chhak lamah a zar dû mai a; chhak lam zar sang fê ațang chuan hmun thum laiah tiang a thlak nghe nghe a. A tiang tê ber pawh diar vet aiin a lian tawh a. A hlim huam chin ngawt pawh hrai hmun zeta zau a nih avangin chhun pachangah pawh a ding thim khung mai a. Ralkhat ațanga thlir pawhin a lian tawk hle tih hai rual a ni lo. Pu Thanghleia te chuan bial-awptu lal hnenah "He hmunah hian khua din ngei kan duh a ni" tiin an kirsan ta rih a.
Kum 1952, Febuary 9-ah Pu Thanghleia te chu an thawkchhuak leh a. Chiang zawkin Bungpui chu an han bel a. A ziding sang leh ropui tak a nih laiin, a ler lam, diar vet tia vela lianah chuan a lo tliak a, a lo tla thar surh mai a. Pu Thanghleia leh a țhiante chu an ngaih a tha lo hle mai a, Bungpui thlanga Kawlho chenna khuaah chuan an zuk kal ta a. Kawlho hnenah chuan," Bung zar khi eng tiziaa tliak nge a nih, eng tika tliak nge ni," tia an han zawh chuan, anni chuan, "Kan hre bik lo, ni hnih khat lek a la ni ang, keini pawhin tunah kan hmu ve chauh a ni," an lo ti a.
Chutia an inbiak lai chuan bial-awptu U Theih Nguata pa U Kyaw Oo, putar upa tawh tak kum 90-ral kai tawh chu pindan atang hian a rawn chhuak a, "In pi leh pute lo chenna ram leh hmun ngei a ni a, thlang an tlak dawn khan an puithiamin an ai lo awhtu atan Bung a phun a, hetiang hian thuro an chhiah a,' I țang zarin piallei a zal tikah, he hmunah hian kan rawn kir leh ang,' an ti a sin," a rawn ti a. Chutiang thu Pu Thanghleia leh a țhiante'n an han hriat chuan an thlâ pawh a muang huai thei a.
Tichuan, Pu Thanghleia te chuan Bungpui chu a hmunah bawktê khawhin an chenchilh ta a.
Bawktê khawha awm zui nghalte chu:
Pu Thanghleia (Hnahlan)
Pu Liantawka (Hnahlan)
Pu K.Manliana (Zotlang )
Pu Chalhranga (Zawlsei ) leh
Pu Hranghmingthang a (Darzo) te an ni a, chu chu Febuary 9, 1952 a ni.
Bungpui țhutna hmunah tawkfang an chen hnuin lamlianpui bawhin khaw thar an sat a. Khaw hmingah "Khampat" an ti a. Khampat tih chu Shan țawng atanga lak niin, a awmzia chu "Rangkachak" tihna a ni mai awm e.
Khampat khuaah chuan hmun hrang hrang ațangin an pem lut hlawm a. Pem lut zingah Champhai, Khawbung an thahnem hle a. Aiduzawl, Kawlkulh, Vanlaiphai, Khawdungsei leh Tuithaphai Manipur ațangte an pem lut bawk a. Tin, Chin Hill, Hualngo tlang dung leh Lal Zahuata khua Seipui ațangte an pem lut bawk a. 1962 kum ah chuan Thado leh Zohnahthlak chi peng hrang hrang an pem lut a, khaw tih tlak tak a lo ni ta a ni.
Ramhuai vawk an um
Kum 1970 chho khan kawlphai Lushai (Mizo) pa tam tak chuan Manipur lamah vawktê an tawlh thin a. An vawk hralh tur chu a âwtah khungin nghawngkawl nen an phur mai thin a. Pa chakvak leh thothang țha deuh chuan vawktê panga lai pawh awlsam têin an phur thei mai a. An vawk chu Saikawt, Khawpuibung leh Lamkâ velah an hralh ta thin a.
Chung hunlai chuan Thirsakawr (Hero) thar tha veng vawng tak pakhat hian cheng 1000 man vel a phur tlangpui a, an vawk hralhna mana thirsakawr rawn chuang hawng thei pa chuan hlep tha tawk hle-ah an inngai a, an hlim em em thin a ni. Tin, Radio an lawm viau bawk a, vawktê pakhat leh Radio thar inthleng tawk pawh sawi tur an awm nawk mai nia!
Kum 1974, Vau thla nawi lam khan, Challiana pa Lalzika leh Thanchhunga te țhiandun chuan vawktê an tawlh ve a. Vawktê pali ve ve phurin Khampat atangin an chhuak a. Zohmun khuaah (Mizo mi chak Thuamchaka te khua) tukțhuan an fâk a. Phaisenzângah lut chhovin Sebawh an ban a. Sebawh paltlangin Lungphek ram an lut chauh tihah khua chuan a thim hnam dawn ta mai a. Dai ngai loh ram-palailenga han riah ngawt mai chu ni thei ngangin an hre si lova, Suangdawh kai hman ngei tumin hmanhmawh takin an kal hlawk hlawk a.
Kawr kai pakhat an thleng a, thingse hnuaia an chawlh lai chuan, mi tute'n emaw lungin an rawn vawm ta fur fur mai a. An țhutna kianga fah kung pil khawk hlawk hlawk khawp hian an rawn vawm thin a, an han hawi kual vel ngial țhin a, a ngaihna an hre lo hle mai a. An rawn vawmna lung te chu a la lum ther ther vek mai a ni.
Kal an han siam leh a, Lungphek rama an kal chhung chuan, chhum lo chat lovin an rawn vawm reng mai a ni. Vawi khat phei chu Challiana pa nghawngkawl keh sawk khawpin an rawn vawm a, amah pawh a kat nawk thei hial a. Tlak bap bap chung chuan an kal zel a, Lungphek ram chu an pel titih ta a, anmahni vawmtute pawh chuan an chawlhsan ve ta a ni.
Suangdawh rama an kal lai chuan khua a thim deuh chhulh tawh a. Kawng thlang lama mi thlam ram pakhat an hmuhah chuan riah mai an rilruk a. An phur an han nghat a, Thanchhunga chuan tapchhakah mei chhem a. An vawk phurh chu sa-in a khawih loh nan tapchhak bulah an tlar a. Zanah an han mu a, chutah thlam thlang lam atang hian vawk rual an tawn ngêk chho ta tluar tluar mai a! Nakinah chuan an mutna chhuat awng kar atang chuan an hmuiin an rawn nawr ri suk suk hlawm a.
Challiana pa chuan, "Hawh teh, Chhunga i han man fai vek teh ang," tiin pawnah an tlan chhuak a. Chung vawk rawn chhuakho chu an zan zim ta chiam mai a. An landanah man theih mai awmin an khawsa a; mahse, theih-patawpa an han um vel chiam pawhin man theih pakhat mah an nei lo va. An hmuh lai rengin lei charah an tawlh lut zut zut mai a ni.
Challiana pa chuan, "Chhunga, tikhan lo inum tawh u, keizawng ka chau dawn der mai," tiin thlam chhungah a luhsan a. Mahse, thlam chhungah chuan Challiana pa chu a ri hlut a, a reh zui ta vawng vawng mai a. Thanchhunga ngaih țha lo chu thlamah a han tlanlut ve a, chutah thlam char bang nghengin Challiana pa chu a lo thal reng mai a, hlauh nei tih hriat fahran hian a lo khur bauh bauh mai a ni.
A hnua Challiana pa sawi leh dan chuan, "Khatia thlam chhunga ka han luh chiah khan, mi lian tak mai, dar kum hleu hlo leh tukkhum thlar diai duai, hmai fang sen hlur mai hi kan vawk phurhho kiangah khan a lo țhu sawi pun mai a. Kei min hmuh chiah khan, a inthing nur nur a, a khabe chu nâ taka khawng riin, thlam chhuat vaw hnawk khawpin a lei a rawn chhuah vak ringawt mai a ni. Kan fai ip ka bawh phei rawk thawmah khan, thlam chhuat a tlawh tawm a, awngah khan a put thla vut a. A put thlakna awng kha naupang lu pawh a leng kher awm lo ve, mahse a put thla thei tlat si a ni. Khatih laia ka awmdan kha ka hmu chak ngawt thin mai, ka au nge ka rak pawh chiang fakin ka in hre ngut tawh lo a ni," tiin Challiana pa chuan a thil hmuh chanchin a sawi thin a ni.
Chumi zan chuan thlamah loh theih lovin an riak lui ta tho a. Zanlaiah chuan thlam chhuat chu ruahpui theh ang mai hian a ri leh phuar thin a. An ngaih țha lo chuan mei engah an han in en chiang a, an hmai leh an thuamhnaw zawng zawng chu thisen hlirin a lo khat vek mai a. Chhuat dungah te chuan kezungpui tia tia hian thi khar a lo awm ten tun mai a ni. Ngawltawt chhuahin chhin luih an han tum hram țhin a, thlam hnuaiah vawk an nguk tluar tluar reng a. Chhuat zawnah an hmui an rawn rawlh a, an thaw ri suk suk thin a. Chumi zan chuan, Challiana pa chu upa leh phanchang zawk chan chang mahse hlauhnain a man hneh hle a, a khur tlaivar thak mai a ni.
An vawk phurh chu Saikawt-ah an hralh fai vek a, mahse, khuaa an hawn hnuah Challiana pa Lalzika chu a dam lo va, rei loteah a thi ta mai a ni. Vawiin thlengin an riahna ram hi "Thi theh ram" tih a la ni bawk.
Hrângkhuma thil tawn mak
Vawikhat chu, Sailiana pa hian tuichang ramah pahmei lo tia awrh tur hi lo bing a pawm a. A vaua thingvandawt rah zet mai chu sakhiin a tlan hle mai a. Sailiana pa chuan, a țhenawm pa sa la thei tak Hrângkhuma chu, a lo vaua sakhi rah tlan chu chang tur chuan a sawi hmawr hmuh a.
Hrângkhuma chuan sakhi chu kah ngei tumin zanriah chhum hun awmah khua atangin a inpu chhuak a. Dai a thlen chuan, Pi Sûngi an tih mai thin, khaw hmawr lama cheng țhin, pitar pakhat nen hian an intawk a. Pi Sûngi hmel chu ni dang ang lo tak hian a ngui nghiai mai a, a dâng bêm mai a ni.
Hrângkhuma chuan sakhi chu a han chang ta ngei mai a. Kawlah ni a tlak suar suar tawh avangin vau chhung ngaw chhah lam chu a thim titih hial tawh a. Sa lo chhuah hun nghaka a țhut ngawih reng lai chuan, vau chhung lamah chuan hmawlh țang a inrap tliak ri bak a. Zan sava riak tur ho an thawm hak lai chuan, vau chhung atang hian mihring niawm tak hi a rawn chhuak hiau mai a. Chhawlin a hliah rih avangin eng sa nge tih chiang takin a hmuh theih lo va.
Nakinah chuan, hmel dâng bêm mai hian daia a mi tawh Pi Sûngi ngei mai kha a rawn kun chhuak ta dâ dâ mai a. A lû chu Chhimbuk ang maiin thawm riva chhuahna lam apiangah a khattawkin a vir kualtir chui chui ringawt mai a ni.
Hrâgkhuma chuan chesawn hlek lovin a țhutna atang chuan a chhuk thlir reng a. Chu pitar erawh chuan ani chu rawn hmu ve awm pawhin a lang lo va, a rawn chhuahna vau ril lamah a vak lut leh ta a. Hrângkhuma pawh chuan mak tih luat vanga chetzai reng rel lovin tawkfang chu a țhu ngawi reng ringawt a, awm nuam lo fahranin chu pitar danglam tak chu a thlir liam ve ta ringawt mai a ni.
Chutih lai chuan Pi Sûngi chu ama tawkah a dam hriselin, hna ilo han thawk tur pawhin a la chakvak ve viau a. Mahse Hrângkhuma'n maksak taka ramhnuaia a hmuh zan atang chuan a damlo thut va. Bawihsawm ngai khawpin a luak chiam mai a, thil eisual lam a nih ringin damdawiah ailaidum te an han pe a. Mahse, rei loteah a inluak chau va, a thi ta mai a ni.
Heng hunlai hian natna hlauhawm leh chak tak tuihri natna a leng nasa hle a. Inchhungkhur pakhata ruang pahnih pathum chhuak hial pawh an awm a. Pi Sûngi pawh chu tuihri vanga thi niin mi țhenkhat chuan an ring hlawm a. Hrângkhuma erawh chuan, "Pi Sûngi kha unauhmelhai hun awm velah ramhuai hovin a thlarau an laksak daih tawh a nih hmel e," a ti thin.
Suakthanga leh Zunhindawt
Zan khat chu Suakthanga nupui hi a damlo a. A khawsik tih reh nan a pang chu diar hnawngin an tuamsak a. Chutih lai tak chuan in hnuai sut-âwng zawn atang hian tuibur rim hi a rawn nam leh vut vut thin a.
Zan lai pelh hnu chuan Suakthanga in chu tuibur rim nâ tak hlir hian a khat tlat a ni ber a. Suakthang nupui damlo pawh chu a rawn ziaawm ta deuh a. Thla mang tawh lam a nih avangin pawn lam chu a thim chhah mup mai a. Suakthanga chu lalțin khai chung chuan leihkâpui dawhsan atangin zun a han thiar a. An Bathlar zawna leihkâpui hnuaiah chuan hlumbel keh rak thawm an hria a. Suakthanga chuan zun thiar pahin leihkapui hnuai lam chu lalțin eng nen a han bih nak chuan, veng hmawr lama cheng Thahdo pitar, hun rei tak damloh vanga tual lim lo leh pawn pawh chhuak tawh lo, Pi-lami an tih mai chuan, bathlara Suakthanga zun khawh thla chu a kut khinghnih dawh meuh hian a lo dawt kiar kiar mai hi a lo ni a!!!
Suakthanga'n chutiang thil mak tak a han hmu zet chu a thauah a man a, a țim sawng sawng mai a ni. Chu pitar chu a thil ti lai phawktu an awm tih inhria niawm takin kawmchâr thimtham lamah a relh bo ta a. Mak deuh mai hian an ina tuibur rim nam vut vut pawh chu a reh chawpchilh ve ta hmiah mai a ni.
Suakthanga chuan chu pitar chu a thi ngei dawnin a ring tlat mai a, chumi zan chuan an nupa-in an tlaivar ta nghe nghe a. An thil hmuh chanchin pawh chu tumah hrilh duh lovin an up bet tlat a. Chawlhkar khat liam hmain chu pitar chu a thi ta nge nge a ni.
Chu pitar, Pi-Lami a thih hnu chuan, a tunu Hauvi chuan a pi awmdan chu tihian a sawi a, "Ka pi kha, a dam a țhat loh atang khan, zan rehah a vak chhuak fo va, zan khat phei chu ruahpuivanawn hnuaiah ngat a vak chhuak a ni. Chutianga a kal chhuah tawh chuan, kan dang thei reng reng lo va, in-a a rawn luh rual hian 'Ka kam a chhe lutuk, khawinge ka tuibur' tiin, a tuibur a dap nghal rawk rawk thin a ni" tiin.
Chhunzawm leh tur...
Burma (Myanmar) ram, hmar thlang lamah chuan phaizawl zau tak "Kabaw phaikuam" an tih chu chhim ațang hmar lamah a thluang phei duai mai a. A vang lam mel sawm leh pathum zeta zau niin, a dung sei lam pawh mel za leh sawmnga zeta thui a ni a. Kabaw phaikuam hmun laili, tlema chhim lam hret, lamlianpui chhuah lamah chuan Mizo pi leh puten thlang an tlak dawna thurochhiah nena an lo phun Khampat Bungpui chu a ding thim khung mai a.
An thurochhiahah chuan hetiang hian an lo ti a:
"Ka phun bungpui duhai kan samna,
Mi khawih loh sa khawih loh tein;
Țhangin lian la,chungkhuanun
Ațang zarin piallei a deh tikah,
Luah leh nang e - Seifaten kan
vangkhua,"
tiin.
Chu Bungpui ziding sang tak mai chu Zofate chanchinah a pawimawh kumkhua a, Zofate chanchin chhuina kawnga chiang faka hriat theih hla ber a ni rih awm e. (Mi țhenkhat inti hre thuk deuh chuan Khampat Bungpui phuntu chu Luopuia Hmar niin an sawi mauh mai bawk!)
Khampat khua an sat
Hun a lo kal zel a, Kawlphaia Lushai (Mizo) chengte pawh an pung ve zel a. Kum 1950 a lo her chhuak a, Pu Thanghleia leh a thurualpuite chuan Mizo pi-pu'ten "Phunbung kan phunna vangkhua" tia an lo sawi kumkhua țhin Khampat chu cheimawi leh turin sorkarah phalna an dil a. Khampat bial awptu lalte nen kum 1952, Febuary 7-ah Khampat Bungpui leh Kulh hlui chu an tlawh ta a.
Mizo pi leh pute sulhnu hlui leh Bungpui hmel an han hmuh meuh chuan an ngaihtuahna a kal thui a, an lungte pawh a chhe rum rum hial a.
Bungpui chu a lo ropui ngiang mai a, âwm thleng vela sangah an han teh a, hlam sawmhnih leh pali vet laia lian a lo ni a. A kakpui chu a zar thui hle mai a, chhim leh chhak lamah a zar dû mai a; chhak lam zar sang fê ațang chuan hmun thum laiah tiang a thlak nghe nghe a. A tiang tê ber pawh diar vet aiin a lian tawh a. A hlim huam chin ngawt pawh hrai hmun zeta zau a nih avangin chhun pachangah pawh a ding thim khung mai a. Ralkhat ațanga thlir pawhin a lian tawk hle tih hai rual a ni lo. Pu Thanghleia te chuan bial-awptu lal hnenah "He hmunah hian khua din ngei kan duh a ni" tiin an kirsan ta rih a.
Kum 1952, Febuary 9-ah Pu Thanghleia te chu an thawkchhuak leh a. Chiang zawkin Bungpui chu an han bel a. A ziding sang leh ropui tak a nih laiin, a ler lam, diar vet tia vela lianah chuan a lo tliak a, a lo tla thar surh mai a. Pu Thanghleia leh a țhiante chu an ngaih a tha lo hle mai a, Bungpui thlanga Kawlho chenna khuaah chuan an zuk kal ta a. Kawlho hnenah chuan," Bung zar khi eng tiziaa tliak nge a nih, eng tika tliak nge ni," tia an han zawh chuan, anni chuan, "Kan hre bik lo, ni hnih khat lek a la ni ang, keini pawhin tunah kan hmu ve chauh a ni," an lo ti a.
Chutia an inbiak lai chuan bial-awptu U Theih Nguata pa U Kyaw Oo, putar upa tawh tak kum 90-ral kai tawh chu pindan atang hian a rawn chhuak a, "In pi leh pute lo chenna ram leh hmun ngei a ni a, thlang an tlak dawn khan an puithiamin an ai lo awhtu atan Bung a phun a, hetiang hian thuro an chhiah a,' I țang zarin piallei a zal tikah, he hmunah hian kan rawn kir leh ang,' an ti a sin," a rawn ti a. Chutiang thu Pu Thanghleia leh a țhiante'n an han hriat chuan an thlâ pawh a muang huai thei a.
Tichuan, Pu Thanghleia te chuan Bungpui chu a hmunah bawktê khawhin an chenchilh ta a.
Bawktê khawha awm zui nghalte chu:
Pu Thanghleia (Hnahlan)
Pu Liantawka (Hnahlan)
Pu K.Manliana (Zotlang )
Pu Chalhranga (Zawlsei ) leh
Pu Hranghmingthang
Bungpui țhutna hmunah tawkfang an chen hnuin lamlianpui bawhin khaw thar an sat a. Khaw hmingah "Khampat" an ti a. Khampat tih chu Shan țawng atanga lak niin, a awmzia chu "Rangkachak" tihna a ni mai awm e.
Khampat khuaah chuan hmun hrang hrang ațangin an pem lut hlawm a. Pem lut zingah Champhai, Khawbung an thahnem hle a. Aiduzawl, Kawlkulh, Vanlaiphai, Khawdungsei leh Tuithaphai Manipur ațangte an pem lut bawk a. Tin, Chin Hill, Hualngo tlang dung leh Lal Zahuata khua Seipui ațangte an pem lut bawk a. 1962 kum ah chuan Thado leh Zohnahthlak chi peng hrang hrang an pem lut a, khaw tih tlak tak a lo ni ta a ni.
Ramhuai vawk an um
Kum 1970 chho khan kawlphai Lushai (Mizo) pa tam tak chuan Manipur lamah vawktê an tawlh thin a. An vawk hralh tur chu a âwtah khungin nghawngkawl nen an phur mai thin a. Pa chakvak leh thothang țha deuh chuan vawktê panga lai pawh awlsam têin an phur thei mai a. An vawk chu Saikawt, Khawpuibung leh Lamkâ velah an hralh ta thin a.
Chung hunlai chuan Thirsakawr (Hero) thar tha veng vawng tak pakhat hian cheng 1000 man vel a phur tlangpui a, an vawk hralhna mana thirsakawr rawn chuang hawng thei pa chuan hlep tha tawk hle-ah an inngai a, an hlim em em thin a ni. Tin, Radio an lawm viau bawk a, vawktê pakhat leh Radio thar inthleng tawk pawh sawi tur an awm nawk mai nia!
Kum 1974, Vau thla nawi lam khan, Challiana pa Lalzika leh Thanchhunga te țhiandun chuan vawktê an tawlh ve a. Vawktê pali ve ve phurin Khampat atangin an chhuak a. Zohmun khuaah (Mizo mi chak Thuamchaka te khua) tukțhuan an fâk a. Phaisenzângah lut chhovin Sebawh an ban a. Sebawh paltlangin Lungphek ram an lut chauh tihah khua chuan a thim hnam dawn ta mai a. Dai ngai loh ram-palailenga han riah ngawt mai chu ni thei ngangin an hre si lova, Suangdawh kai hman ngei tumin hmanhmawh takin an kal hlawk hlawk a.
Kawr kai pakhat an thleng a, thingse hnuaia an chawlh lai chuan, mi tute'n emaw lungin an rawn vawm ta fur fur mai a. An țhutna kianga fah kung pil khawk hlawk hlawk khawp hian an rawn vawm thin a, an han hawi kual vel ngial țhin a, a ngaihna an hre lo hle mai a. An rawn vawmna lung te chu a la lum ther ther vek mai a ni.
Kal an han siam leh a, Lungphek rama an kal chhung chuan, chhum lo chat lovin an rawn vawm reng mai a ni. Vawi khat phei chu Challiana pa nghawngkawl keh sawk khawpin an rawn vawm a, amah pawh a kat nawk thei hial a. Tlak bap bap chung chuan an kal zel a, Lungphek ram chu an pel titih ta a, anmahni vawmtute pawh chuan an chawlhsan ve ta a ni.
Suangdawh rama an kal lai chuan khua a thim deuh chhulh tawh a. Kawng thlang lama mi thlam ram pakhat an hmuhah chuan riah mai an rilruk a. An phur an han nghat a, Thanchhunga chuan tapchhakah mei chhem a. An vawk phurh chu sa-in a khawih loh nan tapchhak bulah an tlar a. Zanah an han mu a, chutah thlam thlang lam atang hian vawk rual an tawn ngêk chho ta tluar tluar mai a! Nakinah chuan an mutna chhuat awng kar atang chuan an hmuiin an rawn nawr ri suk suk hlawm a.
Challiana pa chuan, "Hawh teh, Chhunga i han man fai vek teh ang," tiin pawnah an tlan chhuak a. Chung vawk rawn chhuakho chu an zan zim ta chiam mai a. An landanah man theih mai awmin an khawsa a; mahse, theih-patawpa an han um vel chiam pawhin man theih pakhat mah an nei lo va. An hmuh lai rengin lei charah an tawlh lut zut zut mai a ni.
Challiana pa chuan, "Chhunga, tikhan lo inum tawh u, keizawng ka chau dawn der mai," tiin thlam chhungah a luhsan a. Mahse, thlam chhungah chuan Challiana pa chu a ri hlut a, a reh zui ta vawng vawng mai a. Thanchhunga ngaih țha lo chu thlamah a han tlanlut ve a, chutah thlam char bang nghengin Challiana pa chu a lo thal reng mai a, hlauh nei tih hriat fahran hian a lo khur bauh bauh mai a ni.
A hnua Challiana pa sawi leh dan chuan, "Khatia thlam chhunga ka han luh chiah khan, mi lian tak mai, dar kum hleu hlo leh tukkhum thlar diai duai, hmai fang sen hlur mai hi kan vawk phurhho kiangah khan a lo țhu sawi pun mai a. Kei min hmuh chiah khan, a inthing nur nur a, a khabe chu nâ taka khawng riin, thlam chhuat vaw hnawk khawpin a lei a rawn chhuah vak ringawt mai a ni. Kan fai ip ka bawh phei rawk thawmah khan, thlam chhuat a tlawh tawm a, awngah khan a put thla vut a. A put thlakna awng kha naupang lu pawh a leng kher awm lo ve, mahse a put thla thei tlat si a ni. Khatih laia ka awmdan kha ka hmu chak ngawt thin mai, ka au nge ka rak pawh chiang fakin ka in hre ngut tawh lo a ni," tiin Challiana pa chuan a thil hmuh chanchin a sawi thin a ni.
Chumi zan chuan thlamah loh theih lovin an riak lui ta tho a. Zanlaiah chuan thlam chhuat chu ruahpui theh ang mai hian a ri leh phuar thin a. An ngaih țha lo chuan mei engah an han in en chiang a, an hmai leh an thuamhnaw zawng zawng chu thisen hlirin a lo khat vek mai a. Chhuat dungah te chuan kezungpui tia tia hian thi khar a lo awm ten tun mai a ni. Ngawltawt chhuahin chhin luih an han tum hram țhin a, thlam hnuaiah vawk an nguk tluar tluar reng a. Chhuat zawnah an hmui an rawn rawlh a, an thaw ri suk suk thin a. Chumi zan chuan, Challiana pa chu upa leh phanchang zawk chan chang mahse hlauhnain a man hneh hle a, a khur tlaivar thak mai a ni.
An vawk phurh chu Saikawt-ah an hralh fai vek a, mahse, khuaa an hawn hnuah Challiana pa Lalzika chu a dam lo va, rei loteah a thi ta mai a ni. Vawiin thlengin an riahna ram hi "Thi theh ram" tih a la ni bawk.
Hrângkhuma thil tawn mak
Vawikhat chu, Sailiana pa hian tuichang ramah pahmei lo tia awrh tur hi lo bing a pawm a. A vaua thingvandawt rah zet mai chu sakhiin a tlan hle mai a. Sailiana pa chuan, a țhenawm pa sa la thei tak Hrângkhuma chu, a lo vaua sakhi rah tlan chu chang tur chuan a sawi hmawr hmuh a.
Hrângkhuma chuan sakhi chu kah ngei tumin zanriah chhum hun awmah khua atangin a inpu chhuak a. Dai a thlen chuan, Pi Sûngi an tih mai thin, khaw hmawr lama cheng țhin, pitar pakhat nen hian an intawk a. Pi Sûngi hmel chu ni dang ang lo tak hian a ngui nghiai mai a, a dâng bêm mai a ni.
Hrângkhuma chuan sakhi chu a han chang ta ngei mai a. Kawlah ni a tlak suar suar tawh avangin vau chhung ngaw chhah lam chu a thim titih hial tawh a. Sa lo chhuah hun nghaka a țhut ngawih reng lai chuan, vau chhung lamah chuan hmawlh țang a inrap tliak ri bak a. Zan sava riak tur ho an thawm hak lai chuan, vau chhung atang hian mihring niawm tak hi a rawn chhuak hiau mai a. Chhawlin a hliah rih avangin eng sa nge tih chiang takin a hmuh theih lo va.
Nakinah chuan, hmel dâng bêm mai hian daia a mi tawh Pi Sûngi ngei mai kha a rawn kun chhuak ta dâ dâ mai a. A lû chu Chhimbuk ang maiin thawm riva chhuahna lam apiangah a khattawkin a vir kualtir chui chui ringawt mai a ni.
Hrâgkhuma chuan chesawn hlek lovin a țhutna atang chuan a chhuk thlir reng a. Chu pitar erawh chuan ani chu rawn hmu ve awm pawhin a lang lo va, a rawn chhuahna vau ril lamah a vak lut leh ta a. Hrângkhuma pawh chuan mak tih luat vanga chetzai reng rel lovin tawkfang chu a țhu ngawi reng ringawt a, awm nuam lo fahranin chu pitar danglam tak chu a thlir liam ve ta ringawt mai a ni.
Chutih lai chuan Pi Sûngi chu ama tawkah a dam hriselin, hna ilo han thawk tur pawhin a la chakvak ve viau a. Mahse Hrângkhuma'n maksak taka ramhnuaia a hmuh zan atang chuan a damlo thut va. Bawihsawm ngai khawpin a luak chiam mai a, thil eisual lam a nih ringin damdawiah ailaidum te an han pe a. Mahse, rei loteah a inluak chau va, a thi ta mai a ni.
Heng hunlai hian natna hlauhawm leh chak tak tuihri natna a leng nasa hle a. Inchhungkhur pakhata ruang pahnih pathum chhuak hial pawh an awm a. Pi Sûngi pawh chu tuihri vanga thi niin mi țhenkhat chuan an ring hlawm a. Hrângkhuma erawh chuan, "Pi Sûngi kha unauhmelhai hun awm velah ramhuai hovin a thlarau an laksak daih tawh a nih hmel e," a ti thin.
Suakthanga leh Zunhindawt
Zan khat chu Suakthanga nupui hi a damlo a. A khawsik tih reh nan a pang chu diar hnawngin an tuamsak a. Chutih lai tak chuan in hnuai sut-âwng zawn atang hian tuibur rim hi a rawn nam leh vut vut thin a.
Zan lai pelh hnu chuan Suakthanga in chu tuibur rim nâ tak hlir hian a khat tlat a ni ber a. Suakthang nupui damlo pawh chu a rawn ziaawm ta deuh a. Thla mang tawh lam a nih avangin pawn lam chu a thim chhah mup mai a. Suakthanga chu lalțin khai chung chuan leihkâpui dawhsan atangin zun a han thiar a. An Bathlar zawna leihkâpui hnuaiah chuan hlumbel keh rak thawm an hria a. Suakthanga chuan zun thiar pahin leihkapui hnuai lam chu lalțin eng nen a han bih nak chuan, veng hmawr lama cheng Thahdo pitar, hun rei tak damloh vanga tual lim lo leh pawn pawh chhuak tawh lo, Pi-lami an tih mai chuan, bathlara Suakthanga zun khawh thla chu a kut khinghnih dawh meuh hian a lo dawt kiar kiar mai hi a lo ni a!!!
Suakthanga'n chutiang thil mak tak a han hmu zet chu a thauah a man a, a țim sawng sawng mai a ni. Chu pitar chu a thil ti lai phawktu an awm tih inhria niawm takin kawmchâr thimtham lamah a relh bo ta a. Mak deuh mai hian an ina tuibur rim nam vut vut pawh chu a reh chawpchilh ve ta hmiah mai a ni.
Suakthanga chuan chu pitar chu a thi ngei dawnin a ring tlat mai a, chumi zan chuan an nupa-in an tlaivar ta nghe nghe a. An thil hmuh chanchin pawh chu tumah hrilh duh lovin an up bet tlat a. Chawlhkar khat liam hmain chu pitar chu a thi ta nge nge a ni.
Chu pitar, Pi-Lami a thih hnu chuan, a tunu Hauvi chuan a pi awmdan chu tihian a sawi a, "Ka pi kha, a dam a țhat loh atang khan, zan rehah a vak chhuak fo va, zan khat phei chu ruahpuivanawn hnuaiah ngat a vak chhuak a ni. Chutianga a kal chhuah tawh chuan, kan dang thei reng reng lo va, in-a a rawn luh rual hian 'Ka kam a chhe lutuk, khawinge ka tuibur' tiin, a tuibur a dap nghal rawk rawk thin a ni" tiin.
Chhunzawm leh tur...
![]() |
Book Cover |
No comments